Mała masa urodzeniowa noworodka – przyczyny, skutki i wpływ na dalszy rozwój dziecka

Spis treści:

1. Czym jest niska masa urodzeniowa noworodka?
2. Przyczyny niskiej masy urodzeniowej dziecka
   1. Czym jest hipotrofia płodu?
   2. Przedwczesny poród a niska masa ciała noworodka
3. Jakie mogą być konsekwencje niskiej masy urodzeniowej dziecka?
   1. Wpływ niskiej masy urodzeniowej na dalszy rozwój dziecka
4. Jak powinno wyglądać leczenie w przypadku małej masy urodzeniowej noworodka?
5. Wsparcie i opieka noworodków z niską masą urodzeniową
6. Mała masa urodzeniowa noworodka – podsumowanie

Czym jest niska masa urodzeniowa noworodka?

Masa urodzeniowa określa masę ciała dziecka tuż po urodzeniu. W przypadku urodzeniowej masy ciała poniżej 2500 g (jednak nie mniejszej niż 1500 g), mamy do czynienia z małą masą urodzeniową. Możemy wyróżnić również bardzo małą urodzeniową masę ciała, kiedy niemowlę waży poniżej 1500 g oraz, w przypadku masy ciała poniżej 1000 g, ekstremalnie małą masę urodzeniową. Wskazuje się, że niska masa ciała dziecka po urodzeniu wraz z hipotrofią wewnątrzmaciczną oraz porodem przedwczesnym stanowi negatywny wskaźnik zdrowia.

Przyczyny niskiej masy urodzeniowej dziecka

Wskazuje się, że mała masa urodzeniowa wynika z dwóch głównych przyczyn – wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrastania płodu (hipotrofia wewnątrzmaciczna) lub przedwczesnego porodu (wcześniactwo). Wśród czynników, które mogą podwyższać ryzyko, wymienia się również:

• infekcje podczas ciąży,
• przewlekłe problemy zdrowotne matki w czasie ciąży,
• brak przyrostu lub utrzymania odpowiedniej masy ciała w przebiegu ciąży,
• przyjmowanie niektórych leków w trakcie ciąży,
• alkohol lub tytoń stosowane przez matkę w czasie ciąży,
• ciąża mnoga,
• wiek: 17 lat lub mniej bądź 35 lat i więcej.

Czym jest hipotrofia płodu?

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), hipotrofia wewnątrzmaciczna to powikłanie ciąży, które polega na urodzeniu płodu o masie poniżej 10. centyla (dla odpowiedniego wieku ciążowego, według siatek centylowych). Maluszki urodzone z hipotrofią wewnątrzmaciczną określane są również noworodkami z niską masą urodzeniową, jednak w tym przypadku uwzględniana jest także grupa noworodków o masie ciała nieprzekraczającej 2500 g, niezależnie od wieku ciążowego (w tym także wcześniaki).

Przyczyną hipotrofii mogą być czynniki matczyne, płodowe bądź powiązane z łożyskiem. Spośród czynników matczynych wyróżnić można m.in. cukrzycę przedciążową i ciążową, nikotynizm, nadciśnienie tętnicze u ciężarnej czy choroby układu krążenia. Czynniki płodowe obejmują wady genetyczne, np. zespoły genetyczne. Z kolei przyczyny dotyczące zmiany funkcji łożyska, które występują najczęściej, to m.in. niewydolność łożyska, ciąża wielopłodowa, stan przedrzucawkowy czy nieprawidłowości w budowie macicy.

Przedwczesny poród a niska masa ciała noworodka

O przedwczesnym porodzie mówimy w przypadku noworodków urodzonych przed 37. tygodniem ciąży. Rozróżnić można również skrajnie przedwczesny poród (przed 28. tygodniem ciąży), bardzo przedwczesny (między 28. a 32. tygodniem), umiarkowanie przedwczesny (między 32. a 34. tygodniem) oraz późne wcześniactwo (między 34. a 37. tygodniem). Spontaniczny poród przedwczesny może być wynikiem wielu czynników, m.in. infekcji, nadmiernego rozciągnięcia macicy, niedokrwienia macicy, niewydolności szyjki macicy, alergii czy zaburzeń hormonalnych.

Krótszy czas na rozwój płodu przekłada się na obniżoną masę urodzeniową. Dzieci urodzone przedwcześnie mają znacznie niższy poziom przeciwciał w porównaniu do dzieci urodzonych w terminie. Wcześniaki są również obarczone dodatkowym ryzykiem, ze względu na niedojrzałość wielu układów, co może przekładać się na występowanie problemów takich jak niewydolność oddechowa czy zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Wskazuje się, że wcześniactwo wraz z jego powikłaniami stanowi najczęstszą przyczynę zgonów wśród dzieci poniżej 5. roku życia na całym świecie.

Jakie mogą być konsekwencje niskiej masy urodzeniowej dziecka?

Noworodki z niską masą urodzeniową są w większym stopniu narażone na występowanie niektórych problemów zdrowotnych. Co więcej, im niższa masa urodzeniowa, tym większe ryzyko wystąpienia powikłań. Zbyt niska masa urodzeniowa noworodka wpływa na zwiększoną umieralność i chorobowość okołoporodową oraz niemowlęcą. Wskazuje się, że może prowadzić do problemów rozwojowych w okresie dziecięcym. Ponadto wiąże się z większym ryzykiem rozwoju chorób w późniejszym wieku, np. nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą typu 2 czy chorobami układu krążenia. Wśród dzieci urodzonych przedwcześnie mogą występować trudności z przybieraniem na wadze, problemy z jedzeniem, a także obniżona zdolność do zwalczania infekcji. Co więcej, dzieci te często mają problem z termoregulacją, ze względu na obniżoną zawartość tkanki tłuszczowej.

Jakie problemy mogą wystąpić u nowo narodzonego dziecka z niską masą urodzeniową?

• żółtaczka,
• podwyższone ryzyko infekcji,
• obniżony poziom tlenu,
• problemy z oddychaniem, w tym zespół zaburzeń oddychania noworodka,
• zaburzenia układu pokarmowego, takie jak martwicze zapalenie jelit,
• problemy z układem nerwowym, np. krwawienia dokomorowe.

Wpływ niskiej masy urodzeniowej na dalszy rozwój dziecka

Noworodek ważący mniej niż 2500 g jest również w większym stopniu narażony na wystąpienie problemów długoterminowych, co przekłada się na prawidłowy rozwój dziecka. Wskazuje się przede wszystkim na:

• opóźniony rozwój motoryczny i społeczny,
• podwyższone ryzyko rozwoju wielu chorób przewlekłych w dorosłym życiu, takich jak otyłość, cukrzyca typu 2,
• insulinooporność czy choroby układu krążenia, które są składowymi zespołu metabolicznego,
• wysokie ryzyko dysfunkcji poznawczych, w tym występowanie trudności w uczeniu się, deficyt uwagi,
• niższy iloraz inteligencji (IQ).

Jak powinno wyglądać leczenie w przypadku małej masy urodzeniowej noworodka?

Postępowanie w przypadku niskiej masy urodzeniowej malucha uzależnione jest od wielu czynników, w tym ogólnego stanu zdrowia dziecka, wieku ciążowego czy historii medycznej. Leczenie zazwyczaj obejmuje opiekę na oddziałach intensywnej terapii noworodków, a także specjalne karmienie dożylne bądź za pomocą sondy wprowadzanej do żołądka, kiedy dziecko ma problemy ze ssaniem. W takich przypadkach wykorzystuje się również łóżeczka z kontrolowaną temperaturą. Leczenie dziecka na oddziale intensywnej terapii noworodków powinno trwać do momentu uzyskania odpowiedniej masy ciała oraz stanu zdrowia, na podstawie indywidualnej oceny.

Wsparcie i opieka noworodków z niską masą urodzeniową

Opieka i wspieranie rodziny noworodka z małą urodzeniową masą ciała powinno opierać się na współpracy, aby zapewnić zarówno wsparcie emocjonalne, rozwojowe, jak i społeczne. Warto zwrócić uwagę na to, jak ważny jest pierwszy kontakt dziecka z rodzicem – zarówno w kontekście emocjonalnym, jak i w kwestii poprawy szans na przeżycie oraz wyników zdrowotnych. WHO rekomenduje również karmienie piersią, które pozwala na poprawę stanu zdrowia dzieci o małej masie urodzeniowej. Bardzo ważne jest również przygotowanie rodziców do opieki nad niemowlęciem po wypisaniu ze szpitala poprzez przekazanie najważniejszych informacji. Należy podkreślić, że niska masa urodzeniowa nie musi oznaczać, że dziecko będzie miało obniżoną masę ciała w stosunku do swoich rówieśników w przyszłości. Warto też zwrócić uwagę na istotność wykonywania regularnych wizyt pediatrycznych, co pozwoli na wczesne zidentyfikowanie nieprawidłowości, które mogą prowadzić do różnych zaburzeń w przyszłości. Podczas wizyt kontrolnych mogą zostać również zrealizowane szczepienia ochronne.

Mała masa urodzeniowa noworodka – podsumowanie

Masa ciała dziecka tuż po urodzeniu stanowi kluczowy wskaźnik jego stanu zdrowia, a także sytuacji w okresie okołoporodowym. Niska masa urodzeniowa noworodka, czyli poniżej 2500 g, stanowi istotny problem zdrowotny, który może wpływać na dalszy rozwój dziecka, jak i ryzyko wielu chorób w późniejszym wieku. Przyczyną niskiej masy urodzeniowej jest hipotrofia wewnątrzmaciczna polegająca na urodzeniu płodu o masie poniżej 10. centyla lub przedwczesny poród (dotyczy noworodków urodzonych przed 37. tygodniem ciąży).

Zbyt niska masa urodzeniowa noworodka przekłada się na zwiększoną umieralność i chorobowość okołoporodową oraz niemowlęcą. Co więcej, może prowadzić do problemów rozwojowych w okresie dziecięcym, a także wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia wielu chorób w późniejszym wieku, takich jak choroby układu krążenia czy cukrzyca typu 2. Leczenie noworodka z niską masą urodzeniową powinno być dostosowane do ogólnego stanu zdrowia dziecka czy wieku ciążowego. Warto również zadbać o odpowiednie wsparcie dla rodziny dziecka, które powinno polegać na współpracy mającej na celu wsparcie emocjonalne, rozwojowe i społeczne.